Ngày 16/12/2024, Công ty TNHH MTV Mai Anh Đồng Tháp tổ chức Hội đồng nghiệm thu mô hình công nghệ sản xuất phân hữu cơ sinh học do Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam là tổ chức hỗ trợ công nghệ thuộc dự án cấp Bộ: "Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ xây dựng mô hình sản xuất biochar và phân hữu cơ sinh học biochar phục vụ cho canh tác nông nghiệp an toàn, bền vững. Đại diện tổ chức hỗ trợ công nghệ, ông Lê Minh Châu, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam; đơn vị ứng dụng công nghệ là Công ty TNHH MTV Mai Anh Đồng Tháp, bà Lê Thị Mai - Giám đốc. Hội đồng nghiệm thu kết quả mô hình có đại diện Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Đồng Tháp, Sở Nông nghiệp và PTNT, các đơn vị địa phương. Kết quả nghiệm thu mô hình được Hội đồng đánh giá cao và đồng ý nghiệm thu mô hình.

Một số hình ảnh buổi họp:

Nguồn: Trung tâm EFS

 

Trong khuôn khổ thực hiện nhiệm vụ: Nghiên cứu sản xuất và ứng dụng chế phẩm sinh học phối hợp OligoChitosan-Salicylic acid và Silic để tăng khả năng kháng bệnh của cây trồng do ThS Lê Trường Bình chủ nhiệm. Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Phú Yên thực hiện Hội thảo đầu bờ tại huyện Tuy An, thị xã Đông Hòa, huyện Tây Hòa của tỉnh Phú Yên với mục tiêu:

-      Hoàn thiện quy trình chiết xuất chitosan bằng enzym sinh học

-      Xây dựng quy trình sản xuất chế phẩm sinh học phối hợp oligo chitosan - salicylic acid và silic

-      Đánh giá tác dụng của chế phẩm sinh học phối hợp oligo chitosan - salicylic acid và silic đối với phòng trừ bệnh đạo ôn trên cây lúa.

-      Đánh giá tác dụng của chế phẩm sinh học phối hợp oligo chitosan - salicylic acid và silic đối với phòng trừ bệnh thán thư trên cây rau ăn lá, quả.

-      Xây dựng mô hình ứng dụng chế phẩm sinh học phối hợp oligo chitosan - salicylic acid và silic.

Mô hình thực hiện đối với cây lúa:

Địa điểm 1: Xã Hòa Tân  Đông, Thị xã Đông Hòa, tỉnh Phú Yên;

Địa điểm 2: Xã Hòa Tân Tây, huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên;

Mô hình thực hiện đối với cây rau:

Địa điểm 1: Xã An Hòa Hải, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên (Cây rau cải)

Địa điểm 2: Xã An Hòa Hải, huyện Tuy An, tỉnh  Phú Yên (Cây dưa leo)

Kết quả Hội nghị được bà con nông dân ủng hộ sản phẩm nghiên cứu và mong muốn nhân rộng mô hình  trên địa bàn của tỉnh Phú Yên.

Một số hình ảnh hoạt động:

Nguồn: Trung tâm EFS

 

Kết nối Hợp tác hoạt động Khoa học và Công nghệ  giữa Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam với Hội Nông dân tỉnh Đồng Nai. Ngày 19/9/2020, phía Trung tâm, đại diện ông Lê Minh Châu tọa đàm với Ông Võ Văn Phi (TUV Chủ tịch Hội Nông dân); ông Lê Hữu Thiện (PCT Hội Nông dân) nhằm kết nối kỹ thuật và phát triển ứng dụng sản phẩm khoa học công nghệ đến Hợp tác xã và trang trại trong tỉnh Đồng Nai.

Hình: Tọa đàm với Hội Nông dân tỉnh Đồng Nai

Ngày 07/10/2020, tham dự Lễ khai trương DONAFARM, nông sản chất lượng Đồng Nai, tại trụ sở Hội Nông dân tỉnh Đồng Nai. Nhằm giới thiệu khoa học và sản phẩm ứng dụng rộng rãi đến đối tượng khách hàng. Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam đã trưng bày sản phẩm và hỗ trợ khoa học.

Nguồn: Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam

Nền nông nghiệp hữu cơ bền vững với việc tăng cường sử dụng chế phẩm sinh học, phân bón hữu cơ trong canh tác cây trồng đang là xu hướng chung của Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung.

Nói về nông nghiệp ai cũng cho nông nghiệp hữu cơ là nông nghiệp sạch, nó thân thiện, an toàn đối với sức khỏe con người và môi trường. Tuy nhiên khái niệm về “nông nghiệp hữu cơ” cần phải làm rõ ràng hơn và phù hợp với điều kiện hiện nay trong nền nông nghiệp Việt Nam. Bởi vì, hữu cơ là một ngành hóa học nghiên cứu các chất hóa học có liên kết Cacbon phức tạp.

Nhiều câu hỏi đặt ra: Nông nghiệp hữu cơ có thật sự an toàn không? Có kiểm soát không ? Có tạo ra sản phẩm chất lượng không ?

Tuy nhiên, chúng ta cần hiểu thêm một số hình thức nông nghiệp mới như sau:

a. Nông nghiệp hóa học: là nông nghiệp có sử dụng phân hóa học trong quá trình canh tác. Quy trình này lượng phân bón nếu được kiểm duyệt chặt chẽ cho ra sản phẩm an toàn như VietGAP, GlobalGAP;

b. Nông nghiệp sinh học: Là nông nghiệp áp dụng công nghệ sinh học, không sử dụng bất kì thành phần hóa học nào vào sản xuất. Các nguyên liệu vật tư nông nghiệp, giống và quy trình trồng trọt, chăn nuôi đều được kiểm soát chặt chẽ để tạo ra sp chất lượng an toàn tuyệt đối.

c. Nông nghiệp tự nhiên: Là nông nghiệp tự nhiên không có sự can thiệp của con người. Cây trồng, vật nuôi phát triển hoàn toàn phụ thuộc vào yếu tố tự nhiên.

Như vậy, nông nghiệp sinh học là nền nông nghiệp có những ưu thế tuyệt đối so với các loại hình nông nghiệp khác, nó có các yếu tố an toàn về chất lượng sản phẩm và môi trường. Với Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam thuộc Viện Thổ nhưỡng Nông hóa, những nghiên cứu viên luôn luôn hướng vào nghiên cứu sản phẩm sinh học để cùng xây dựng một con đường mới cho nền nông nghiệp sạch đó là nền nông nghiệp sinh học và tham gia kiểm soát chuỗi giá trị nông nghiệp cho sản phẩm nông sản Việt nam từ đất, dinh dưỡng cây trồng và chất lượng nông sản Việt.

Sản phẩm sinh học của Trung tâm EFS

CHẾ PHẨM GIÚP RA HOA CHO CÂY TRỒNG (EFS)

Chi tiết liên hệ sản phẩm: Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam
028.39143675 (Tư vấn sản phẩm)

SẢN PHẨM SUPER CANXI BO (EFS)

Chi tiết liên hệ sản phẩm: Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam
028.39143675 (Tư vấn sản phẩm)

SẢN PHẨM NANO CHITOSAN - EFS

Chi tiết liên hệ sản phẩm: Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam
028.39143675 (Tư vấn sản phẩm)

SẢN PHẨM NANO CHITOSAN CURCUMIN (EFS)

Chi tiết liên hệ sản phẩm: Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam
028.39143675 (Tư vấn sản phẩm)

SẢN PHẨM THỬ NHANH pH ĐẤT - EFS CỦA TRUNG TÂM

Chi tiết liên hệ sản phẩm: Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam
028.39143675 (Tư vấn sản phẩm)

Ts. Lâm Văn Hà, Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam

Mở đầu: Lý do thực hiện chuyên đề

Ngày nay, việc ứng dụng các hoạt chất sinh học vào trong các lĩnh vực y học, thực phẩm, môi trường và nông nghiệp,… đang là xu hướng trên toàn cầu. Trong đó axit amin và chitosan là hai hoạt chất sinh học được nghiên cứu và ứng dụng nhiều và rộng rãi trong đời sống của con người. Vai trò và cơ chế tác động của 2 hoạt chất sinh học có hoạt tính cao được chiết suất từ nguồn phế thải trong nông nghiệp (các nguyên liệu rẻ tiền). Nhằm nâng cao giá trị của sản phẩm nông nghiệp đồng thời hạn chế ở mức tối đa các phế phụ phẩm loại thải ra môi trường (tăng cường hiệu quả nguyên liệu đầu vào và hạn chế đến mức thấp nhất phụ phẩm thải ra theo nguyên lý của Sinh thái học), để phát triển bền vững trong nông nghiệp. Xu hướng hiện nay của khoa học công nghệ là nghiên cứu cách phối chế các hợp chất tự nhiên có hoạt tính sinh học để tạo ra các phức chất sinh học, nhằm tăng cường vai trò của các đơn chất trong tổ hợp phức chất. Vì vậy, chúng tôi thực hiện chuyên đề phối chế giữa hai hoạt chất sinh học Nano chitosan và axit amin để tạo ra phức chất Nanochitosan-Amin giúp nâng cao giá trị ứng dụng của chúng trong sản xuất nông nghiệp an toàn, thân thiện với môi trường.

Phần I: Tổng quan về tình hình nghiên cứu và ứng dụng chitosan, axit amin trong canh tác nông nghiệp hiện nay.

            1. Xu hướng ứng dụng các hoạt chất sinh học trong canh tác nông nghiệp.

Các chất tự nhiên có hoạt tính sinh học như: monosaccharide, disaccharide, polysaccharide, polyphenol, axit amin, curcumin, alkaloid, axit béo không no, nhóm axit mùn,…được ứng dụng rộng rãi trong y học, công nghiệp, thực phẩm và nông nghiệp, nhằm phục vụ cho đời sống của con người. Dưới đây là một số nhóm chất tự nhiên có hoạt tính sinh học được nghiên cứu và ứng dụng nhiều trong đời sống của con người:

+ Nhóm Carbohydrate bao gồm cả các đường và polymer của chúng: monosaccharide, disaccharide và polysaccharide. Công thức chung: C_nH_2nO_n, carbohydrate là nguyên liệu cấu trúc và nhiên liệu của tế bào.

- Nhóm chức Polysaccharide: là carbohydrate cao phân tử gồm chuỗi dài của đơn vị monosaccharide liên kết với nhau bằng mối liên kết glycoside và thủy phân cung cấp cho các thành phần hoặc monosaccharide oligosaccharide. Chúng có cấu trúc từ tuyến tính để phân nhánh cao. Ví dụ polysaccharides lưu trữ như tinh bột và glycogen, hay polysaccharide cấu trúc như cellulose và chitin. Một số polysaccharide có trong nấm hương như: galactiol, cerebroside B và ergosterol peroxide là những chất có vai trò chống ôxy hoá (chống gốc tự do bảo vệ tế bào),…

Chitin cũng là một polysaccharide có trong thành phần vỏ tôm, cua, các loài giáp sát và một số côn trùng để bảo vệ cơ thể của chúng. Chitin sau khi được deacetyl hoá sẽ cho ra chitosan được ứng dụng rộng rãi trong các lĩnh vực Y học, Thực phẩm, Nông nghiệp,…

- Nhóm chức Glycoside: là phân tử hữu cơ, trong đó một phân tử đường kết nối với một nhóm chức thông qua một liên kết glycosid. Glycoside đóng nhiều vai trò quan trọng trong các sinh vật sống. Nhiều thực vật lưu trữ hóa chất ở dạng glycoside không hoạt động. Chúng có thể được kích hoạt bằng cách thủy phân enzyme, làm cho phần đường bị phá vỡ, làm cho hóa chất có sẵn để sử dụng. Nhiều glycoside thực vật như vậy được sử dụng làm thuốc. Các hợp chất spirostanol glycoside, diaryl heptanoid glycoside, pregnane glycoside, furostanol glycoside, hay Saponin là một Glycosyde tự nhiên thường gặp trong nhiều loài thực vật,… Saponin chiết suất từ vỏ trái bồ kết ứng dụng trong chế thuốc trừ sâu sinh học, nhằm tăng hiệu quả phòng trừ sâu hại, an toàn cho người sử dụng và môi trường. Một số Glycosyd như chất oleandrin (C₃₂H₄₈O₉) có trong cây trúc đào (Nerium oleander) cũng có thể dùng làm thuốc trừ sâu.

- Nhóm chức Polyphenol (còn được gọi là polyhydroxyphenols): là những hợp chất thơm có nhóm hydroxyl đính trực tiếp với nhân benzen (Lê Ngọc Tú, 2003), được chia thành các loại dựa trên số vòng phenol mà chúng chứa. Nhóm polyphenol được biết đến nhiều nhất là flavonoid, catechin, epicatechin, gallocatechin, tannin,... Các chất chống oxy hóa có tác dụng bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do. Epigallocatechin gallate (EGCG) là một polyphenol chứa rất nhiều trong trà xanh được biết đến là chất có nhiều tác dụng có lợi với sức khỏe con người. Đặt biệt chất Rotenone và các rotenoids (công thức phân tử là C₂₃H₂₂O₆), được chiết xuất từ rễ của các cây thuốc cá (loài Derris), Lonchocarpus và Tephrosia (Roark, 1932) làm thuốc trừ sâu sinh học. Hay các Polyphenol dịch chiết từ cây bồ kết, hy thiêm, đơn buốt, cúc liên chi dại, thân và lá cây núc nắc, vỏ cây liễu để làm thuốc thảo mộc trừ sâu hại.

Cây đậu dầu: Quả, lá chứa các flavonoid, trong 22 hợp chất đã được phân lập từ quả của loài này có 18 agycon flavonoid (1 - 18) (Prem và cs, 2004) và 5 flavonoid glycoside. Các flavonoid của chúng cũng được ứng dụng làm thuốc trừ sâu sinh học trong nông nghiệp.

- Nhóm chức Pyrethroid là dẫn xuất của este cacboxylat (còn gọi là este pyrethrum hoặc este của pyrethrin, có nguồn gốc tự nhiên từ cây hoa cúc Chrysanthemum cinerariaefolium và C.roseum chứa nhiều hoạt chất pyrethrin độc đối với côn trùng. Các hoạt chất pyrethrin có thể được chiết xuất từ hoa, lá khô và rễ cây bằng một dung môi, chúng có tác dụng gây chết tức thời đối với côn trùng. Trong dịch chiết của pyrethrin có 6 este của 2 axit cacboxylic với 3 xyclopentenolon với tỷ lệ khác nhau. Pyrethrin có phổ trừ sâu rộng, hiệu lực diệt cao, độc tính thấp với động vật máu nóng, nhưng dễ bị phân hủy quang hóa nên chỉ dùng để diệt và loại côn trùng trong nhà. Bột hoa của cây cúc (Pyrethrum cinerariaefolium) có tác dụng trừ sâu, nên được gọi là cúc trừ sâu. Nam Tư và Nhật Bản là những nước sản xuất chính thuốc trừ sâu từ bột hoa cúc trong những năm đầu thế kỳ XX. Nhật Bản sản xuất chiếm chiếm 3/4 tổng sản lượng bột hoa cúc toàn thế giới, xuất khẩu sang Châu Âu,…

- Nhóm chức Alkaloid: Các alkaloid thông thường là các dẫn xuất của các axit amin và phần nhiều trong số chúng có vị đắng. Chúng được tìm thấy như là các chất chuyển hóa phụ trong thực vật (ví dụ khoai tây hay cà chua), động vật (ví dụ các loại tôm, cua, ốc, hến) và nấm. Nhiều alkaloid có thể được tinh chế từ các dịch chiết thô bằng phương pháp chiết axit-bazơ. Như Nicotina để làm thuốc trừ sâu sinh học. Oxymatrine là một alkaloid tự nhiên chiết xuất từ gốc rễ sophora, một loại thảo mộc được sử dụng trong y học cổ truyền Trung Quốc. Ứng dụng trong lĩnh vực nông nghiệp làm nguyên liệu pha chế thuốc trừ sâu. Một số Alkaloid gồm nhiều chất có hiệu lực trừ sâu tốt như: Anonaine (C₁₇H₁₅NO₂), có trong các loài cây thuộc họ na (Annonaceae),…. Nhóm chức Amaroid gồm các chất quassin (C₂₂H₂₈O₆) và neoquassin (C₂₂H₃₆O₆) được tách chiết từ cây muồng (Quassia amara) cũng ứng dụng để làm thuốc trừ sâu,...

Azadirachtin (công thức hóa học là C₃₅H₄₄O₁₆): Có trong cây xoan Ấn Độ (Azadirachta indica, còn gọi là cây neem) và cây xoan Trung Quốc (Melia azedarach). Tính chất: nguyên chất dạng rắn, dễ bị phân hủy trong môi trường kiềm, tan trong nước và trong nhiều dung môi hữu cơ, thuộc nhóm độc III, thuốc độc với cá, ít độc với ong. Cơ chế tác động: nội hấp và lưu dẫn, tác dụng bất dục và ức chế sinh trưởng, tác động gây ngán. Dùng phòng trừ các loài rầy, rệp và sâu ăn lá cho nhiều loài cây trồng.

Nicotine (công thức hóa học C₁₂H₁₄N₂): Là hoạt chất chính của các alkaloids trong các loài thuộc giống Nicotiana, chủ yếu trong 2 loài thuốc lá (Nicotina tabacum) và thuốc lào (Nicotina rustica). Tính chất: kết hợp của 2 nhân Pyridine và 1- Methyl-Pyrolidine. Là chất lỏng, sánh, mùi hắc, vị cay nóng. Cơ chế tác động: trực tiếp lên hệ thần kinh (tiếp xúc hoặc vị độc), qua bụng lên não, làm cơ thể động vật run lên, sau đó các cơ bị rối loạn, cuối cùng là côn trùng bị tê liệt và chết. Trừ được nhiều loài sâu hại như: Bọ chét, rệp, chấy, rận, bọ cánh cứng, sâu ăn lá,... trên người, gia súc và cây trồng. Ngoài ra tác động xua đuổi côn trùng rất mạnh.

+ Nhóm lipit bao gồm các axit báo không no và axit béo no

- Các axit béo không no: Omega-3, Omega-6, Omega-9,… có nhiều trong các loại cá béo như cá thu, hú, bông lau,... các loại dầu thực vật như mè, nành, đậu phộng,... đã được chứng minh có tác dụng tốt trên hệ tim mạch, giúp tăng cường hệ miễn dịch,... Trong nông nghiệp đã nghiên cứu ứng dụng các axit béo không no từ quá trình lên men các loại xác bã của đậu nành, lạc,… cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng, v.v...

+ Protein: là một polymer được cấu thành từ 20 loại amino acid. Một protein có thể được hình thành từ một hay nhiều polypeptide cuộn thành các cấu hình đặc trưng. Polypeptide là polymer của các amino acid. Các Polypeptide là liên kết của các amino acid (axit amin) kế tiếp bằng liên kết peptide. Một đầu của polypetide là –NH₂ (N-terminus), đầu kia tận cùng bằng –COOH (C-terminus). Polypeptide đặc trưng bởi trình tự amino acid. Các amino acid khác nhau chủ yếu ở nhánh bên R và trong sinh vật chỉ tồn tại các L-amino acid.

- Axit amin (amino acid) là những hợp chất hữu cơ sinh học quan trọng chứa nhóm chức amin (-NH₂) và axit cacboxylic (-COOH), cùng với một nhóm thế (hay còn gọi mạch bên, side-chain: mạch cacbon R) nhất định ở mỗi axit amin. Các nguyên tố chính của axit amin là cacbon, hiđrô, ôxy, và nitơ, và một số nguyên tố khác có mặt trong nhóm thế của từng axit amin. Tồn tại khoảng 500 axit amin đã được biết đến và phân loại theo nhiều cách khác nhau. Chúng có thể được phân loại tuân theo vị trí của nhóm chức trong cấu trúc chính như alpha- (α-), beta- (β-), gamma- (γ-) hoặc delta- (δ-) axit amin; các phân loại khác liên quan đến mức độ phân cực, độ pH, và kiểu nhóm thế (hợp chất không vòng, hợp chất acrylic, tính thơm, chứa hydroxyl hoặc lưu huỳnh, v.v...). Trong phân tử protein, axit amin chiếm số lượng nhiều thứ hai (nước là nhiều nhất) ở cơ, tế bào và mô. Bên ngoài protein, axit amin có vai trò quan trọng trong các quá trình như vận chuyển chất dẫn truyền thần kinh và sinh tổng hợp.

Hình 1. Cấu trúc chung của một phân tử axit amin

+ Nhóm axit mùn: gồm axit humic, axit fulvic đây cũng là các hợp chất sinh học cao phân tử có hoạt tinh cao trong cải thiện độ phì nhiêu của đất, cung cấp dinh dưỡng và giúp tăng sức khoẻ của cây trồng. Axit humic, axit fulvic được hình thành trong quá trình phản ứng trùng hợp các nhóm chức trung gian của Carbohydrat có chứa nhóm amin thông qua quá trình xúc tác của enzim sinh học được tổng hợp từ các hệ vi sinh vật bán hiếu khí và yếm khí trong môi trường đất.

Cây trồng phát triển trên đất chứa hàm lượng axit humic và axit fulvic hợp lý và cân đối sẽ khoẻ hơn và năng suất cao hơn, chất lượng dinh dưỡng thực phẩm tốt hơn ( Dr. Robert E.Pettit).

          2. Nanochitosan và axit amin trong sản xuất nông nghiệp và xu hướng phối chế giữa các hoạt chất sinh học nhằm tăng vai trò của chúng đối với cây trồng.

a. Chitosan là một polysaccharide mạch thẳng. Nó có nguồn gốc từ các thành phần cấu trúc vỏ các loài giáp xác như tôm, cua v.v... Hợp chất này có khả năng hòa hợp sinh học và tự phân hủy cao (Richardson và ctv., 1999). Nó có độc tính thấp, hoạt tính sinh học cao và đa dạng như kháng khuẩn, kháng nấm, tăng sinh tế bào, tăng cường khả năng miễn dịch (Jing và ctv., 1997). Trong số các đặc tính đã nêu, hoạt tính kháng khuẩn của Chitosan và các dẫn xuất của nó đối với cả vi khuẩn Gram âm (Helander và ctv., 2001) và Gram dương (Bae và ctv., 2006; Jeon và ctv., 2001; Vishu Kumar và ctv., 2004; No và ctv., 2002) được xem là một trong các đặc tính quan trọng có liên quan trực tiếp đến tiềm năng ứng dụng sinh học của chúng trong việc tạo ra các chế phẩm bảo quản thực phẩm có nguồn gốc tự nhiên (Aider, 2010). Allan và Hadwiger (1979), đã nghiên cứu các tác dụng diệt các vi nấm gây dịch hại cho thực thẩm cũng như cây trồng của Chitosan. Ở lúa (Oryza sativa) Chitosan cho thấy kháng nấm Rhizoctonia solani rõ rệt chống lại bệnh khô vằn lá lúa (Liu và ctv 2012); Chống lại bệnh do nấm Colletotrichum gloeosporioides gây hại cho cây thanh long (Zahid.N và ctv, 2015); Chitosan kiểm soát bệnh thán thư gây ra bởi nấm Colletotrichum capsici trên cây ớt (Ali. A và ctv 2015). Chitosan cũng ngăn cản sự tăng trưởng của một số vi khuẩn gây bệnh bao gồm Xanthomonas (Li. B và ctv 2008), Pseudomonas syringae (Mansilla, A.Y và ctv 2013), Escherichia coli (Goni, M.G và ctv 2014), Acidovorax citrulli (Li, B và ctv 2013), Agrobacterium tumefaciens và Erwinia carotovora (Badawy, M.E và ctv 2014).

 Hoạt tính kháng khuẩn của Chitosan phụ thuộc vào độ acetyl hóa (Jeon và ctv., 2001), pH (Holappa vàctv., 2006), nhiệt độ (Tsai và Su, 1999), nồng độ (Wang và ctv., 2004) và dung dịch hòa tan (Qin và ctv., 2006). Gần đây, hướng nghiên cứu sử dụng Nano Chitosan thay thế Chitosan được quan tâm nhằm tăng cường và mở rộng hơn nữa tiềm năng ứng dụng của hợp chất này cho các mục đích công nghệ sinh học. Trong công nghệ sinh học còn dùng làm vector chuyển gen (Agnihotri và ctv., 2004; Patel và ctv., 2009; Zhang và ctv., 2010; Trapani và ctv, 2009).

Tác dụng của Chitosan trong việc cung cấp chất dinh dưỡng và bảo vệ cây trồng đã được biết đến từ nhiều thập niên qua (Silva, 2014). Nghiên cứu ảnh hưởng của Chitosan trên cây ớt được thực hiện ở 3 mức trọng lượng phân tử của Chitosan: thấp (80−100 kDa), trung bình (200 − 300 kDa) và cao (600 − 900 kDa) (Chookhongkha và ctv, 2012). Ở giai đoạn 30 ngày sau cấy, cây ớt con trồng trong nhà kính trên đất có bón 1% Chitosan cao phân tử có sinh trưởng và hàm lượng chlorophyll cao nhất. Năng suất trái tươi, số lượng trái/cây, số lượng hạt/trái và trọng lượng trái đều cao nhất một cách có ý nghĩa thống kê ở nghiệm thức bón 1% Chitosan cao phân tử. Một số các nghiên cứu được tiến hành để kiểm tra hiệu quả của Oligo Chitosan ớt. Nghiên cứu này được tiến hành bởi En. Azhar Hamzah trên cây ớt trong khu vườn của riêng mình ở Kota Tinggi, Johor. Trong số những vấn đề chính phải đối mặt với nhiều nông dân trồng cây ớt là bệnh khảm. Ngoài ra, cây ớt cũng bị tấn công  bởi rệp, ruồi trắng, bọ, vi khuẩn và nấm.  Do đó, Oligo Chitosan đã được sử dụng để giải quyết vấn đề. Với liều lượng áp dụng: 2ml Oligo Chitosan + 1000ml nước. Oligo Chitosanđược sử dụng để làm giảm các vấn đề của bệnh khảm trên cây ớt mà không cần sử dụng bất kỳ hóa chất độc hại. Ngoài ra, có thể giảm chi phí sử dụng thuốc bảo vệ thực vật do đó tiết kiệm chi phí trồng trọt. Trong thực tế, do đặc tính của vật liệu tạo ra Oligo Chitosan,  hy vọng rằng với tính chất hữu cơ sinh học và thân thiện môi trường, nông dân không còn cần phải đeo thiết bị an toàn khi phun vì Oligo Chitosan không ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người phun thuốc. Oligo Chitosan cũng là sản phẩm được nông dân của Malaysia sử dụng rộng rãi và duy nhất hiện nay trong bảo vệ cây trồng.

Trong một nghiên cứu trên cây ớt, Tamada và ctv (2014) nhận thấy rằng 25 ngày sau khi trồng cây bị quăn lá, mất màu xanh, biểu hiện của bệnh do virus khảm dưa leo được truyền đi bởi rầy và ruồi trắng. Để ngăn chặn sự phát tán của bệnh, toàn thí nghiệm được phun thuốc trừ sâu. Tuy nhiên, các nghiệm thức có phun Oligo Chitosan 50 và 100 ppm nhanh chóng hồi phục so với đối chứng. Đặc biệt là những cây có phun Oligo Chitosan thì thu hoạch được 24 đợt trong khi đối chứng chỉ thu được 14 đợt. Năng suất của nghiệm thức đối chứng, 50 ppm và 100 ppm Chitosan lần lượt là 82,0; 292,3; và 251,4 kg/240 cây. Các tác giả đã kết luận là nghiệm thức 50 ppm Oligo Chitosan là nồng độ tốt nhất cho cây ớt.

Công nghệ “Nano” đang làm thay đổi cuộc sống của chúng ta nhờ vào khả năng can thiệp của con người ở kích thước Nanomet (nm). Tại đó, vật liệu Nano thể hiện rất nhiều tính chất đặc biệt và lý thú. Một nhánh quan trọng của công nghệ Nano, đó là lý sinh học Nano, trong đó, vật liệu Nano được sử dụng để chẩn đoán và điều trị bệnh. Lý sinh học Nano đã và đang được nghiên cứu rất mạnh mẽ nhờ vào khả năng ứng dụng rất linh hoạt và hiệu quả của vật liệu Nano. Các hạt Nano từ tính có kích thước tương ứng với kích thước của các phân tử nhỏ (1-10 nm) hoặc kích thước của các virút (10-100 nm). Chính vì thế mà hạt Nano có thể thâm nhập vào hầu hết các cơ quan trong cơ thể và giúp cho chúng ta có thể thao tác ở qui mô phân tử và tế bào. Từ trường không có hại đối với con người nên các hạt Nano từ tính được quan tâm sử dụng rất nhiều vào mục đích chẩn đoán và chữa bệnh. Hiện nay, con người không chỉ dừng lại với các vật liệu Nano ở các chất hóa học mà còn tiến xa hơn với Nano ở các hoạt chất sinh học có hoạt tính mạnh. Một trong những hoạt chất đó là Chitosan.

 Do có kích thước siêu nhỏ nên Nano Chitosan dễ dàng đi qua màng tế bào. Ngoài ra Nano Chitosan còn có diện tích và điện tích bề mặt cực lớn nên được ứng dụng nhiều trong sinh y học, chất mang thuốc. Trong nông nghiệp mặc dù chưa được quan tâm nhiều nhưng với tính năng nổi trội của Nano Chitosan trong quá trình kháng khuẩn và kháng nấm đặc biệt là tính năng mang điện tích dương, bề mặt tiếp xúc lớn nên chúng có khả năng liên kết với các điện tích âm rất lớn. Do vậy, chúng dễ dàng đi qua màng tế bào của các loài vi sinh vật là làm thay đổi tính thấm của màng tế bào làm cho màng vi sinh vật không thể trao đổi chất được mà chết. Ngoài ra chúng còn là vật mang các chất dinh dưỡng dễ dàng đi qua màng tế bào để cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng.

Một đặc tính quan trọng của Nano Chitosan là tạo phức với các hợp chất kim loại và các hợp chất khác, ví dụ như tạo phức với Cu, Zn,… để hạn chế hoạt động của các chất này trong môi trường hay liên kết với mycotoxin là độc tố do nấm tiết ra để hạn chế tác hại của nấm bệnh. Hoạt chất Oligosaccharit, Oligoglucan, peptidogulucan trong Chitosan có vai trò bảo vệ cấu trúc màng tế bào kháng lại các nấm bệnh.

Hình 2. Cơ chế tác động của Chitosan lên mầm bệnh.

            Ở Việt Nam (Đỗ Trường Thiện và ctv., 2010) đã tiến hành phun chất kích thích sinh trưởng Nano Chitosan (kích thước 150 nm) cho lúa đã hạn chế sâu bệnh nên không cần sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Nguyễn Thị Kim Cúc và ctv., 2014, sử dụng hoạt tính kháng nấm của phức hệ Nano Chitosan - tinh dầu nghệ (kích thước trên 100 nm) đã được thử nghiệm thành công trên C.albicans, T. mentagrophyte, F. oxysporum và P.Italicum.

Lê Quang Luân và ctv (2014) đã sử dụng Nano Chitosan bạc để trị nấm Phytophthora capsici gây bệnh chết nhanh ở hồ tiêu. Hiệu lực ức chế sự phát triển của nấm gia tăng từ 62,5% lên 100% khi kích thước hạt Nano bạc trong chế phẩm chế tạo được giảm từ 15 nm xuống còn 5 nm. Hiệu lực ức chế nấm của chế phẩm có kích thước hạt Nano là 5 nm đạt 100% ở tại nồng độ 40 ppm, trong khi đó, chế phẩm có kích thước hạt Nano là 10 nm đạt 92,9% ở tại nồng độ 100 ppm.

Chitosan ở kích thước Nano còn là chất mang cho các chất dinh dưỡng khác đi qua màng tế bào để cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng hiệu quả cao mà không tồn dư độc chất.

* Axit amin (amino acid) là nguyên vật liệu xây dựng cơ bản của cơ thể. Chúng đóng vai trò quan trọng như là chất trung gian trong quá trình chuyển hóa cũng như tổng hợp của protein và là đơn vị cấu trúc cơ bản của Protein. Protein tham gia xây dựng cấu trúc tế bào và sửa chữa các mô trong cơ thể, ngoài ra còn tham gia vào quá trình tạo ra kháng thể chống lại vi khuẩn và virút. Axit amin là một phần của các enzim và hệ thống nội tiết tố trong cơ thể sinh vật, tham gia vào cấu trúc di truyền của cơ thể sinh vật (ADN và ARN). Hiện nay các nhà khoa học phát hiện có khoảng 20 loại axit amin trong cơ thể sinh vật trong đó có 8 axit amin được cho là thiết yếu. Tám loại axit amin này không phải cơ thể sinh vật nào cũng tự tổng hợp được đầy đủ, do vậy việc bổ sung các axit amin thiết yếu cho cơ thể là cần thiết trong quá trình sống của sinh vật. Đối với nông nghiệp axit amin còn được ứng dụng làm phân bón lá nhằm cung cấp đạm sinh học cho cây.

Tác dụng của a xít amin trong nông nghiệp

+ Đối với chăn nuôi và thuỷ sản: Axit amin là chất cung cấp đạm chính không thể thiếu trong thức ăn của vật nuôi. Axit amin được bổ sung thông qua nguồn thức ăn hàng ngày cho vật nuôi.

+ Đối với trồng trọt:

- Tác dụng của các axit amin thúc đẩy quá trình sinh tổng hợp trao đổi chất:

Khi sử dụng axit amin làm phân bón lá bón trực tiếp lên lá cho cây, giúp cây hấp thu nhanh, thức đẩy nhanh quá trình sinh tổng hợp Protein, tham gia vào hệ enzim trong cơ thể thực vật thúc đẩy quá trình trao đổi chất diễn ra nhanh. Từ đó giúp cây trồng sinh trưởng phát triển tốt hơn.

- Tác dụng của các axit amin đối với tăng sức đề kháng của cây trồng:

Axit amin đã được biết đến có thể làm giảm tác hại của sâu bệnh hại trên cây trồng, vì nguyên tố lưu huỳnh trong phân tử axit amin đã góp phần làm tăng sức đề kháng sâu bệnh ở cây trồng. Kovacs hiệu quả của các axit amin đã làm giảm bệnh sưng vàng rễ khoai tây do tuyến trùng gây ra. Jacob cũng đã ghi nhận sự giảm có nghĩa tình trạng sần hư trái do vi rút (plum pox virus) gây ra sau khi phun vài lần axit amin.

Ngoài ra một số nghiên cứu còn cho thấy hiệu quả và lợi ích của axit amin là khắc phục sự khủng hoảng sinh lý của cây trồng hoặc ảnh hưởng bất lợi của môi trường (hạn, nhiệt độ cao, quá nắng, sốc khi cây chuyển giai đoạn sinh trưởng…) đã được chứng minh qua nhiều kết quả nghiên cứu và sử dụng thực tế trên cây trồng. Từ các kết quả nghiên cứu này, axit amin đã trở thành các sản phẩm dùng phổ biến như là phân bón sinh học ở nhiều quốc gia tiên tiến trên thế giới. Cùng với vai trò là hợp phần của protein và quá trình sinh tổng hợp trong cây, các axit amin còn thực thi nhiều vai trò khác và đem lại rất nhiều ích lợi cho cây trồng.

- Tác dụng của các axit amin đến sự ra hoa và đậu quả của cây trồng:

Các axit amin cũng làm giảm rụng trái ở các cây ăn trái nhờ ảnh hưởng của chúng như là các hormon dinh dưỡng trong cây. Các kết quả nghiên cứu ở Italia trên cây ăn trái cho thấy axit amin nâng cao khả năng thụ phấn và kéo dài thời gian sống của hạt phấn.

- Tác dụng của các axit amin tăng tính hữu hiệu sinh học của nguyên tố vi lượng

Các axit amin có khả năng liên kết với các kim loại như mangan, sắt và kẽm tốt giống như với canxi và magiê. Các nguyên tố trung vi lượng này hiện diện tự nhiên trong nước dùng để phun hoặc được bổ sung ngay trong phân bón. Các dạng phức axit Amin – Kim loại được hấp thụ bởi cây trồng một cách nhanh chóng và hiệu quả cao. Nó cũng gia tăng hiệu quả trong việc vận chuyển qua một “Chặng đường” dài từ rễ, lá đến các bộ phận khác trong cây.

Ngoài ra các axit amin khi sử dụng làm phân bón lá phối với một số loại thuốc bảo vệ thực vật có tính kiềm sẽ làm tăng hiệu quả của thuốc bảo vệ thực vật, tăng khả năng thấp của thuốc, giúp lưu giữa thuốc lâu hơn trên bề mặt lá hạn chế tác động rửa trôi của nước mưa và nước tưới.

Ø   Đặt biệt đối với canh tác hữu cơ thì axit amim là nguyên liệu cung cấp đạm chính thống và thiết yếu cho cây trồng vì lúc này không thể cung cấp đạm vô cơ cho cây trồng được.

* Với cấu trúc tinh vi của các hợp chất hữu cơ trong các hoạt chất sinh học thế hệ mới ở kích thước nano để tăng cao hiệu quả cung cấp dinh dưỡng và đồng thời tăng sức đề kháng bảo vệ cây trồng chống lại tác động của dịch hại, không tồn dư độc chất. Ngoài ra việc sử dụng chế phẩm sinh học để tăng hiệu quả sử dụng đạm, giảm chi phí đầu tư, tăng năng suất, tăng sức đề kháng của cây, giảm ô nhiễm môi trường do sự thất thoát đạm ở dạng khí và rửa trôi nitrat. Việc phối hợp cả hai hoạt chất sinh học có hoạt tính cao như (Nanochitosan và amino axit) trên thành một hợp chất (phức chất) đồng nhất để cùng một lúc khai thác các tính năng của chúng trong cung cấp dinh dưỡng và trong phòng trừ dịch hại của canh tác nông nghiệp, an toàn, tăng hiệu quả kinh tế là một trong các biện pháp kỹ thuật tiên tiến được sử dụng trong sản xuất nông nghiệp bền vững hiện nay trên thế giới.

Phần III: Giới thiệu công nghệ sản xuất Nanochitosan-Amin có hoạt tính cao trong canh tác nông nghiệp an toàn tại Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam.

3.1 Công nghệ phối chế Nanochitosan và axit amin tạo phức chất Naonchitosan- Amin có hoạt tính cao.

                 - Nguyên liệu cần chuẩn bị: Dịch Nano chitosan 2,5%, Dịch chiết axit amin từ trùn quế (5 % aa) hoặc bột amino acid tổng hợp với hàm lượng amino acid khoảng 80% và một số phụ già cần thiết làm dung môi trong quá trình phối chế.

                 - Dụng cụ: Máy đồng hoá mẫu với công suất 12.000 vòng/phút, cân phân tích, cốc thuỷ tinh dung tích 1 lít hoặc cốc inox dung tích 5 lít và ống đong các loại 250ml, 500ml và 1000ml,…

* Quy trình phối chế: Để tạo ra được hốn hợp dung dịch Nanochitosan-Amin

                 Bước 1: Cho Nanochitosan vào cốc thuỷ tinh với dung tích 1 lít hoặc cốc Inox dung tích 5 lít.

                 Bước 2: Bậc công tắc của máy đồng hoá mẫu và điều chỉnh tốc độ khuấy với mức 2.000 vòng/phút, để cho máy có tốc độ khuấy ổn định.

                 Bước 3: Cho phụ gia là dung môi xúc tác phản ứng trùng hợp giữa Nanochitosan với axit amin. Phụ gia này có vai trò xúc tác vào nhóm N-Carboxymethyl của chitosan để lộ đầu hở nhóm COOH cho dễ dàn phản ứng cộng hoá trị với nhóm NH₂ của axit amin, Sau đó điều chỉnh tốc độ khuấy của máy lên 2.500 vòng/phút, với thời gian 10 phút.

                 Bước 4: Rót từ từ dịch axit amin trùng quế (hoặc dịch axit amin tổng hợp) và sau đó bắt đầu tăng tốc độ khuấy của máy đạt đến 5.000 vòng/phút trong thời gian 15 phút thì bắt đầu giảm tốc độ khuấy xuống còn 2.000 vòng/phút duy trì tốc độ này trong vòng 3 đến 5 phút và tăt máy.

Ø  Kết quả có được dung dịch hỗn hợp Nanochitosan-Amin. Để xác định được dung dịch hỗn hợp có đồng nhất hay không cần tiến hành lấy dịch hỗn hợp đi đo bằng phương pháp đo kích thước hạt của dung dịch thông qua chụp TEM dưới kính hiển vi điện tử để xem kích thước hạt có đồng nhất hay không với cấp độ Nano của chúng. Hoặc đo Laser Particle Size Analyzer. Máy đo kích thước hạt Nano thông qua lý thuyết tán xạ ánh sáng. Khi chùm tia laser chiếu vào các hạt nano tín hiệu dao động ánh sáng tán xạ xảy ra. Tế bào quang điện sử dụng để nhận sự thay đổi tín hiệu tán xạ ánh sáng. Máy đo kích thước hạt Nano có độ nhạy và độ chính xác cao với phần mềm đặc biệt. Và tiến hành thử độ tan trong nước của dịch hổn hợp. Khi rót dịch từ từ vào cốc nước có pH ở mức gần trung tính sẽ thấy sự lan toả và hoà tan của dung dịch vào trong nước rất nhanh và nếu nhìn bằng mắt thường thì gần như dung dịch tan đồng nhất với nước.

3.2 Vai trò của Nanochitosan-Amin đối với cây trồng trong quá trình sinh trưởng phát triển cũng như cho năng suất và tăng sức đề kháng.

- Nanochitosan-Amin giúp tăng cường hệ thống đề kháng tự nhiên của cây trồng với các điều kiện bất lợi của môi trường sống.

Chitosan với đặt tính kháng nấm, khuẩn và sâu hại sẽ tác động bảo vệ cây trồng không bị tấn công của dịch hại. Mặt khác với cấp độ nano, chitosan có thể mang các chất dinh dưỡng đặt biệt là các vi chất thiết yếu cung cấp nhanh cho cây trồng giúp cây trồng có đầy đủ và cân đối các chất dinh dưỡng từ đó sinh trưởng phát triển khoẻ mạnh. Ngoài ra, trong cấu trúc của phân tử chitosan còn có nhóm chức amin cũng cung cấp đạm sinh học cho cây.

Axit amin là đạm sinh học cung cấp nhanh cho cây trồng thông qua hệ thống rễ hoặc lá, khi vào trong tế bào các axit amin sẽ nhanh chóng tham gia vào quá trình sinh tổng hợp Protein của cơ thể để xây dựng cấu trúc tế bào và các hệ enzim, giúp đẩy nhan quá trình trao đổi chất và đối kháng với các điều kiện bất lợi của môi trường từ đó giúp cây trồng sinh trưởng khoẻ mạnh.

Khi cây trồng được cân đối dưỡng chất, hệ thống miễn dịch và trao đổi chất hoạt động khoẻ mạnh cây trồng sẽ sinh trưởng phát triển tốt, tăng sức đề kháng tốt với các điều kiện bất lợi của môi trường như:

+ Chống chịu bệnh do vi rút, vi khuẩn, nấm và côn trùng gây hại

+ Cung cấp chất dinh dưỡng (Axit amin) là đạm sinh học giúp cây hấp thụ nhanh,  chuyển hóa tốt không để lại tồn dư Nitrat.

+ Giải độc cho đất, kích thích hệ rễ cây trồng sinh trưởng, phát triển tốt.

+ Tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng cho cây trồng.

Ø Với các tính năng trên Nanochitosan-Amin giúp cây trồng cân đối dinh dưỡng, có sức đề kháng tốt, cây sinh trưởng phát triển tốt cho năng suất và chất lượng nông sản cao.

- Ngoài ra Nanochitosan và axit amin là những hoạt chất tự nhiên có hoạt tính sinh học cao giúp an toàn và thân thiện môi trường sống.

3.3 Kết quả ứng dụng Nanochitosan-Amin trên cây hoa, rau và một số loại cây trồng khác (đã được đăng trên báo Nông nghiệp và phát triển Nông thôn 2019).

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Trần thị Ba, 2016. Xây dựng quy trình sản xuất ớt để nâng cao năng suất, chất lượng và đạt chứng nhận VIETGAP tại huyện Thanh Bình, tỉnh Đồng Tháp. Báo cáo khoa học tổng hợp đề tài số 01/2014 HĐ-ĐT

Nguyễn Mạnh Chinh (2012), Chất điều hòa sinh trưởng thực vật ứng dụng trong nông nghiệp, Nxb Nông nghiệp.

Nguyễn Thị Kim Cúc, Trần Thị Kim Dung, Nguyễn Mai Anh, Nguyễn Thị Ngoan, Phạm Việt Cường (2014), "Đánh giá hoạt tính đối kháng vi khuẩn của phức hệ nanochitosan - tinh dầu nghệ và nano bạc", 52(2), Tạp chí Khoa học và Công nghệ, tr. 177-184.

Lê Hồng Giang, Nguyễn Bảo Toàn (2012), "Hiệu quả của chitosan lên sự sinh trưởng của cụm chồi và cây con Lan Hồ điệp (Phalaenopsis sp.) in vitro", 24, Tạp chí Khoa học, tr. 88-95.

Lê Quang Luân, Nguyễn Huỳnh Phương Uyên và Phan Hồ Giang, 2014. Nghiên cứu hiệu ứng kháng nấm Phytophthora capsici gây bệnh chết nhanh ở hồ tiêu của chế phẩm Nano bac-chitosan chế tạo bằng phương pháp chiếu xạ. Tạp chí Sinh học 2014, 36(1se): 152-157

Nguyễn Thị Kim Cúc, 2014. Đánh giá hoạt tính đối kháng vi khuẩn của phức hệ Nanochitosan-Tinh dầu nghệ và nano bạc. Tạp chí Khoa học và Công nghệ 52 (2) (2014) 179-186

Phan Quốc Kiinh (2011). Giáo trình: Các hợp chất thiên nhiên có hoạt tính sinh học.

 Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội.

Lê Thanh Long, Nguyễn Thị Nga, Nguyễn Cao Cường, Trần Ngọc Khiêm, Nguyễn Thị Thủy Tiên (2015), "Khả năng ức chế của Nanochitosan đối với Colletotrichum acutatum L2 gây hại quả cà chua sau thu hoạch", 13(8), Tạp chí Khoa học và Phát triển, tr. 1481-1487.

Trang Sĩ Trung (chủ biên), Trần Thị Luyến, Nguyễn Anh Tuấn, Nguyễn Thị Hằng  Phương (2010), Chitin - Chitosan từ phế liệu thủy sản và ứng dụng, Nxb Nông nghiệp.

Apiradee Uthairatanakij, Jaime A. Teixeira da Silva, Kullanart Obsuwan (2007), “Chitosan for Improving Orchid Production and Quality”, 1(1), Orchid Science and Biotechnology, pp. 1-5.

Dorothy Morgan (2000), Fertilizer slipper orchids, The Orchid House, Report of Waterloo University, Canada.

Jon VanZile (2008), How to care for a potted orchid, Publisher: Stichtiny Kunstboak (Acc), American Orchid Society.

M. Bittelli, M. Flury, G. S. Campbell, E. J. Nichols (2001) “Reduction of transpiration through foliar application of chitosan”, Agri. and Forest Meteorology, 107, pp. 167-175.

M.A. Mondal, M.A. Malek, A.B. Puteh, M.R. Ismail, M. Ashrauzzaman, L. Naher (2012), “Effect of foliar application of chitosan on growth and yield in okra”, 6(5), Australian journal of crrop science, pp. 918-921.

Walquiria F. Teixeira, Evandro B. Fagan, Luís H. Soares, Renan C. Umburanas, Klaus Reichardt, Durval D. Neto (2017), "Foliar and Seed Application of Amino Acids Affects the Antioxidant Metabolism of the Soybean Crop", Original Research Article.

Đặng Xuân Toàn, Vai trò của axit amin tới canh tác Nông Nghiệp. Available: http://uocmonhanong.com/view_news.aspx?nid=211; ngày truy cập: 26/7/2018.

Chookhongkha, N., Shuichi Miyagawa, Yaowapha Jirakiattikul and Songsin Photchanachai, 2012. Chili Growth and Seed Productivity as Affected by Chitosan.   International Conference on Agriculture Technology and Food Sciences (ICATFS'2012) Nov. 17-18, 2012 Manila (Philippines)

Hadrami, A. El, Lorne R. Adam, Ismail El Hadrami and Fouad Daayf, 2010. Chitosan in Plant Protection, a review. Mar. Drugs 2010, 8, 968-987; doi:10.3390/md8040968

Poovaiah, B.W., 1986. Role of calcium in prolonging storage life of fruits and vegetables. Food Technology, 40 (5):86-89.

Silva Júnior S, Stamford NP, Lima MAB, Arnaud, TMS, Pintado, MM, Sarmento, BF, 2014. Characterization and inhibitory activity of chitosan on hyphae growth and morphology of Botrytis cinerea plant pathogen. International Journal of Applied Research in Natural Products. Vol. 7 (4), pp. 31-38.

Masao Tamada, Mitsumasa Taguchi, Kamaruddin Bin Hashim and Quoc Hien

Nguyen, 2014. FNCA Guidelines On Chitosan PGP Application for Rice, Chilli and Other Crops. Forum for Nuclear Cooperation in Asia (FNCA). Project on electron accelerator application.

Ghufran A., Prem P. Y., Rakesh, M. (2004), Furanoflavonoid

glycosidesfrom Pongamia pinnata fruits,Phytochemistry 65, 921 - 924.

Hansberry R. and Lee C. (1943), "The yam bean Pachyrhizus erosus Urban

as a possible insecticide", J. of Econ. Entomol., Vol. 36, pp. 351 - 352.

Khin Lay Nge, Nitar Nwe, Suwalee Chandrkrachang, Willem F. Stevens (2006), "Chitosan as a growth stimulator in orchid tissue culture", 170, Plant Science, pp. 185-1190.

Persky H., Goldstein M. S. and Levine R. (1936), “Effects of nicotine on the

pyruvic oxidase system in brain”, Biochem. Jour., Vol. 30(4), pp. 661 - 664.

Pinner A. (1893), Ueber Nicotin I Mitteilung, Archive fuer Pharmacie, Vol.

231, pp. 378 - 448.