Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam

 Việc xây dựng và bảo hộ Chỉ dẫn địa lý (CDĐL) “Cà Mau” cho sản phẩm sò huyết không chỉ nhằm nâng cao giá trị thương mại của một đặc sản địa phương, mà còn gắn chặt với mục tiêu bảo vệ môi trường sinh thái và phát triển bền vững vùng ven biển. Vùng nuôi sò huyết Cà Mau nằm trong hệ sinh thái rừng ngập mặn, bãi bồi ven biển và hệ thống sông rạch đặc trưng, nơi mà mọi biến động về môi trường đều tác động trực tiếp đến chất lượng và sản lượng sò huyết. Do đó, bảo vệ môi trường chính là bảo vệ nền tảng tồn tại của CDĐL “Sò huyết Cà Mau”.

1. Môi trường sinh thái – nền tảng chất lượng đặc thù của sò huyết Cà Mau

Vùng nuôi sò huyết Cà Mau được thiên nhiên ưu đãi với hệ sinh thái rừng ngập mặn rộng lớn, các bãi bồi ven biển giàu phù sa và nguồn nước mặn, lợ lưu thông thường xuyên. Đây là điều kiện lý tưởng giúp sò huyết sinh trưởng, tích lũy dinh dưỡng và hình thành các đặc tính chất lượng đặc thù về kích thước, độ béo, hàm lượng khoáng chất và màu sắc huyết.
Tuy nhiên, nếu môi trường nước bị ô nhiễm, rừng ngập mặn bị suy giảm hoặc bãi bồi bị xói lở, chất lượng và sản lượng sò huyết sẽ bị ảnh hưởng ngay lập tức. Vì vậy, trong chiến lược quản lý và phát triển CDĐL, bảo vệ môi trường luôn được coi là “trụ cột” quan trọng, song hành với các hoạt động kiểm soát chất lượng và truy xuất nguồn gốc.

2. Các nguy cơ môi trường và thách thức đối với vùng nuôi

Vùng nuôi sò huyết Cà Mau đang đối mặt với nhiều thách thức:

- Biến đổi khí hậu, nước biển dâng, xâm nhập mặn và sạt lở bờ biển diễn biến phức tạp;
- Nguy cơ ô nhiễm từ nước thải sinh hoạt, sản xuất nếu không được kiểm soát tốt;
- Khai thác tài nguyên ven biển thiếu quy hoạch, chuyển đổi mục đích sử dụng đất không hợp lý…

Nếu không có biện pháp quản lý chặt chẽ, những tác động này có thể làm suy giảm chất lượng môi trường sống của sò huyết, ảnh hưởng đến tính đặc thù đã được xác lập trong hồ sơ CDĐL.

3. Gắn quy trình kỹ thuật nuôi với yêu cầu bảo vệ môi trường

Hệ thống văn bản quản lý CDĐL “Sò huyết Cà Mau”, bao gồm Quy chế quản lý và sử dụng CDĐL, Quy chế kiểm soát và Tài liệu hướng dẫn kỹ thuật, đều lồng ghép yêu cầu bảo vệ môi trường trong suốt quá trình nuôi và khai thác. Cụ thể:

- Khuyến khích nuôi sò huyết kết hợp với tôm sú, dưới tán rừng ngập mặn, góp phần bảo vệ rừng và đa dạng sinh học;

- Hạn chế sử dụng hóa chất, kháng sinh và các chế phẩm không rõ nguồn gốc; ưu tiên các giải pháp cải tạo ao nuôi thân thiện với môi trường;

- Yêu cầu xử lý nước thải, bùn đáy đúng kỹ thuật, tránh gây ô nhiễm nguồn nước chung;
- Hướng dẫn người nuôi theo dõi thường xuyên các chỉ tiêu môi trường như độ mặn, pH, độ đục… để có biện pháp điều chỉnh kịp thời.

Việc tuân thủ các quy trình này vừa giúp bảo vệ môi trường, vừa duy trì ổn định các điều kiện tạo nên chất lượng đặc thù của sò huyết Cà Mau.

4. Phát triển mô hình nuôi sinh thái và kinh tế tuần hoàn

Để đạt được mục tiêu phát triển bền vững, tỉnh Cà Mau định hướng nhân rộng các mô hình nuôi sò huyết sinh thái, gắn với:

- Bảo vệ và phục hồi rừng ngập mặn, sử dụng rừng như “lá chắn xanh” bảo vệ vùng nuôi;
- Ứng dụng mô hình kinh tế tuần hoàn trong nuôi trồng thủy sản, tận dụng phụ phẩm, giảm thiểu chất thải ra môi trường;

- Khuyến khích các mô hình nuôi kết hợp (sò – tôm – cua – cá) phù hợp điều kiện tự nhiên từng tiểu vùng.

Các mô hình này không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế đa dạng, mà còn giúp giảm áp lực lên môi trường, duy trì cân bằng sinh thái và nâng cao khả năng chống chịu trước biến đổi khí hậu.

5. Trách nhiệm chung trong bảo vệ môi trường vùng CDĐL

Bảo vệ môi trường vùng nuôi sò huyết gắn với CDĐL “Cà Mau” là trách nhiệm chung của các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng người dân:

- Cơ quan nhà nước tăng cường kiểm tra, giám sát, hướng dẫn kỹ thuật và tuyên truyền nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường;

- Các tổ chức, cá nhân sử dụng CDĐL phải tuân thủ nghiêm các quy định về môi trường, coi việc bảo vệ môi trường là điều kiện tiên quyết để được duy trì quyền sử dụng CDĐL;
- Doanh nghiệp và đối tác thương mại ưu tiên hợp tác với các vùng nuôi có cam kết rõ ràng về môi trường và truy xuất nguồn gốc.

Vì vậy, gắn bảo vệ môi trường với phát triển bền vững vùng nuôi là định hướng xuyên suốt trong quản lý CDĐL “Sò huyết Cà Mau”. Chỉ khi môi trường được bảo vệ, hệ sinh thái được gìn giữ và người dân cùng chung tay thực hiện, CDĐL mới thực sự phát huy giá trị, đưa sò huyết Cà Mau trở thành thương hiệu mạnh, bền vững trên thị trường trong nước và quốc tế.

Nguồn nhiệm vụ "Đăng ký bảo hộ và quản lý chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm sò huyết của tỉnh Cà Mau