Sự khác biệt về chất lượng sò huyết Cà Mau so với sản phẩm cùng loại tại các vùng nuôi sò huyết huyện Đông Hải (tỉnh Bạc Liêu) và huyện An Biên (tỉnh Kiên Giang) có mối liên hệ chặt chẽ với yếu tố địa lý và điều kiện môi trường sống. Đây là một trong những cơ sở khoa học quan trọng để khẳng định tính đặc thù và lợi thế cạnh tranh của sò huyết Cà Mau trong quá trình xây dựng và phát triển Chỉ dẫn địa lý “Cà Mau” cho sản phẩm sò huyết.

Vùng nuôi sò huyết của tỉnh Cà Mau nằm trên bán đảo có ba mặt giáp biển – một đặc điểm địa lý khác biệt so với 27 tỉnh, thành phố ven biển còn lại của Việt Nam. Vị trí đặc thù này tạo nên sự hài hòa giữa môi trường đất, nước, bùn đáy và hệ sinh thái ven biển, giúp hình thành điều kiện sống thuận lợi cho các loài thủy sản nước lợ, nước mặn, trong đó có sò huyết. Các bãi bồi ven biển rộng, có thành phần bùn pha cát ổn định là nơi lý tưởng để sò huyết bám trụ, vùi lấp, trú ẩn và kiếm ăn, qua đó tích lũy dinh dưỡng và phát triển tốt.

Khác với nhiều khu vực ven biển khác trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long, vùng nuôi sò huyết của tỉnh Cà Mau chỉ chịu ảnh hưởng của nhóm đất mặn và vùng bãi bồi ven biển, đất không bị nhiễm phèn. Điều này tạo nên môi trường bùn đáy ít chịu tác động bất lợi của phèn tiềm tàng, hạn chế hiện tượng chua phèn và các độc tố sinh ra từ quá trình oxy hóa khoáng vật chứa lưu huỳnh. Trong khi đó, một số vùng nuôi sò huyết tại Bạc Liêu và Kiên Giang phân bố trên nền đất phèn, thường xuyên chịu tác động của quá trình thay đổi thủy văn, dễ phát sinh điều kiện bất lợi cho sinh trưởng của nhuyễn thể đáy như sò huyết.

Kết quả phân tích mẫu bùn đáy ao nuôi sò huyết tại Cà Mau, so sánh với các mẫu tại Kiên Giang và Bạc Liêu, cho thấy nhiều chỉ tiêu có sự khác biệt rõ rệt. Tỷ lệ bùn trong bùn đáy vùng Cà Mau cao hơn, với tỉ lệ bùn/cát dao động từ khoảng 9,28–9,97, trong khi ở Kiên Giang chỉ khoảng 7,15–7,72 và ở Bạc Liêu khoảng 6,55–7,79. Nền bùn giàu hơn, ổn định hơn giúp sò huyết dễ dàng vùi lấp, tránh được tác động cơ học mạnh từ sóng, dòng chảy và tạo môi trường thuận lợi cho các sinh vật đáy phát triển – đây chính là nguồn thức ăn tự nhiên quan trọng của sò huyết.

Độ pH bùn đáy vùng nuôi sò huyết Cà Mau cũng có những ưu thế nhất định. Giá trị pH (H2O) dao động từ khoảng 7,01–7,23, nằm trong ngưỡng trung tính, rất phù hợp với sinh trưởng của nhuyễn thể. Trong khi đó, pH ở Kiên Giang cao hơn (khoảng 7,85–8,01), còn ở Bạc Liêu thấp hơn (khoảng 6,27–6,53), thể hiện sự khác biệt nhất định về mức độ kiềm – chua của môi trường. Độ chua trao đổi (pH KCl) vùng Cà Mau dao động từ 6,35–6,57, thấp hơn vùng Kiên Giang nhưng cao hơn vùng Bạc Liêu, cho thấy nền đất vùng Cà Mau ít chịu ảnh hưởng của phèn hơn so với một số khu vực khác.

Độ dẫn điện (EC) trong bùn đáy vùng Cà Mau có giá trị trung bình khoảng 6,68 mS/cm, cao hơn so với vùng Kiên Giang và Bạc Liêu. EC cao hơn phản ánh môi trường bùn đáy có hàm lượng muối hòa tan và khoáng chất ở mức phù hợp, góp phần tạo nên môi trường dinh dưỡng phong phú cho hệ sinh vật đáy. Hàm lượng chất hữu cơ trong bùn đáy ao nuôi sò huyết Cà Mau cũng đạt mức trung bình cao hơn so với các vùng đối chứng, khoảng 2,85–2,97%, trong khi Kiên Giang và Bạc Liêu có giá trị thấp hơn. Chất hữu cơ dồi dào là nguồn cơ chất quan trọng cho các quá trình phân hủy, tái tạo dinh dưỡng và là nền tảng phát triển của phiêu sinh vật, động vật đáy nhỏ – nguồn thức ăn tự nhiên cho sò huyết.

Về điều kiện nước, vùng nuôi sò huyết Cà Mau là vùng duy nhất chịu tác động đồng thời của hai chế độ thủy triều: bán nhật triều không đều ở biển Đông và nhật triều không đều ở biển Tây. Biên độ triều biển Đông tương đối lớn, từ 3,0–3,5 m vào những ngày triều cường và từ 1,8–2,2 m vào ngày triều kém. Sự tương tác giữa hai chế độ triều, cùng với mạng lưới sông rạch chằng chịt, tạo nên quá trình lưu thông, trao đổi nước mạnh mẽ, mang theo lượng lớn phù sa, phiêu sinh vật, thực vật phù du, động vật đáy và khoáng chất vào vùng nuôi.

Đây chính là lợi thế vượt trội của vùng nuôi sò huyết Cà Mau so với các vùng nuôi khác: nguồn thức ăn tự nhiên được bổ sung thường xuyên, đa dạng hơn, giúp sò huyết tăng trưởng tốt, thịt dày, huyết đỏ sậm và chất lượng thương phẩm cao. Độ mặn trong môi trường nước ao nuôi sò huyết Cà Mau dao động trong khoảng 15,89–17,51‰, với giá trị trung bình khoảng 16,7‰. Đây là mức độ mặn rất phù hợp cho nuôi sò huyết, ổn định hơn so với nhiều khu vực khác có độ mặn cao hơn như Kiên Giang, Bạc Liêu, nơi độ mặn nước dao động từ 18–22,2‰.

Sự ổn định tương đối của độ mặn, kết hợp với nền bùn đáy giàu bùn, giàu hữu cơ, pH trung tính và độ dẫn điện phù hợp, giúp vùng nuôi sò huyết Cà Mau tạo nên môi trường sinh thái cân bằng, thuận lợi cho quá trình trao đổi chất, tích lũy dinh dưỡng và hình thành các đặc trưng về cảm quan, chất lượng của sản phẩm. Đây là những yếu tố khó có thể sao chép ở những vùng nuôi khác, ngay cả khi áp dụng cùng một quy trình kỹ thuật.

Những kết quả phân tích, so sánh về điều kiện địa lý và các chỉ tiêu môi trường giữa vùng nuôi sò huyết Cà Mau và các vùng đối chứng như Kiên Giang, Bạc Liêu đã khẳng định rõ ràng mối liên hệ giữa tính chất, chất lượng đặc thù của sản phẩm sò huyết Cà Mau với khu vực địa lý tương ứng. Sự khác biệt về vị trí địa lý (bán đảo ba mặt giáp biển), nền đất (chủ yếu là đất mặn, ít phèn), thành phần bùn cát, độ pH, độ dẫn điện EC, hàm lượng hữu cơ, chế độ thủy triều và độ mặn đã tạo nên một “tổ hợp điều kiện riêng có” mà ít nơi nào khác có được.

Đây chính là cơ sở khoa học quan trọng để khẳng định tính đặc thù của sò huyết Cà Mau trong hồ sơ đăng ký Chỉ dẫn địa lý, đồng thời là nền tảng để xây dựng các quy định về vùng bảo hộ, tiêu chí chất lượng đặc thù và hệ thống kiểm soát CDĐL trong giai đoạn tới. Việc nhận diện đúng và phát huy lợi thế từ điều kiện địa lý không chỉ góp phần bảo vệ danh tiếng của sò huyết Cà Mau trên thị trường, mà còn giúp địa phương có cơ sở khoa học vững chắc để quản lý, khai thác bền vững nguồn tài nguyên quý giá này.

 

Kỹ thuật sản xuất ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng của sản phẩm. Nghiên cứu và khảo sát thông tin để tìm sự khác biệt về kỹ thuật nuôi ảnh hưởng chất lượng nuôi sò huyết Cà Mau so với những vùng khác như huyện An Biên tỉnh Kiên Giang và huyện Đông Hải tỉnh Bạc Liêu.

1. Sự khác biệt về chọn địa điểm nuôi

Ở điểm nuôi sò huyết Cà Mau, bà con thường chọn nuôi ở vùng biển thấp khi thủy triều rút đất vẫn ngập nước nên khi triều vào ao nuôi sẽ ngập nước nhiều hơn. Vì khi sò huyết sống ở vùng biển sâu, chúng sẽ có nhiều thời gian để bắt mồi và sinh trưởng nhanh hơn. Đặc biệt, vị trí vuông nuôi sò huyết đều thuận lợi cho quá trình lấy nước và thoát nước qua các hệ thống kênh, rạch, sông lớn và thông với biển. Vì vậy, vuông nuôi luôn được làm sạch và có quá trình trao đổi các khoáng chất trong môi trường nước theo chế độ triều của biển Đông và biển Tây. Vuông nuôi có lớp bùn đáy không quá dày (chỉ khoảng 10cm) và có màu vàng nâu sẽ giúp cho sò có thể vùi mình dưới bùn một cách dễ dàng.

Đối với điểm nuôi ở Bạc Liêu và Kiên Giang: ở Kiên Giang, vùng nuôi sò huyết chủ yếu ở bãi bồi ven biển Tây của tỉnh Kiên Giang.

Còn ở Bạc Liêu, sò huyết nuôi ở huyện Đông Hải với hình thức nuôi trên các vuông nuôi có bờ bao, nhưng nguồn nước không thường xuyên lưu thông với triều biển Đông nên có sử dụng thức ăn bổ sung cho sò huyết.

Hình 1a. Vùng nuôi sò huyết ở Cà Mau	Hình 1b. Vùng nuôi sò huyết ở Kiên Giang	Hình 1c. Vùng nuôi sò huyết ở Bạc Liêu

Hình 10. Vùng nuôi sò huyết ở Cà Mau và khu vực Kiên Giang, Bạc Liêu

2. Sự khác biệt về sò huyết giống và mật độ thả giống

- Sự khác nhau về chất lượng con giống:

Ở Cà Mau, sò huyết bố mẹ có nguồn gốc tại tỉnh Cà Mau được ứng dụng công nghệ tiên tiến sản xuất giống. Sò được chọn mua ở những cơ sở sản xuất giống uy tín tại Cà Mau. Các cơ sở sản xuất giống tại Cà Mau áp dụng quy trình kỹ thuật ương sò huyết qua 3 giai đoạn (Theo tài liệu Trung tâm Khuyến nông – Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Cà Mau) đã đạt hiệu quả cao và nâng cao chất lượng con giống. 

Ở Kiên Giang và Bạc Liêu, theo thông tin điều tra, người dân nuôi sò nơi đây vẫn mua con giống từ các cơ sở sản xuất dạng sò cám tại Bến Tre, Trà Vinh và về tự ương nuôi nên hiệu quả không cao, bị hao hụt nhiều.

- Sự khác nhau về mật độ thả nuôi:

Bảng 1. Thông tin mật độ thả nuôi sò huyết giống ở Cà Mau và vùng khác

STT	Vùng địa lý nuôi sò huyết	Tiêu chuẩn con giống (con/kg)	Mật độ nuôi (con/m2)
1	Cà Mau	500-1000	50 – 100
2	Kiên Giang	1.000 – 1.400	50 - 80
3	Bạc Liêu	800 – 1.000	80 – 100

Kích cỡ con giống sò huyết và mật độ thả nuôi sẽ quyết định đến tỉ lệ sò huyết sinh trưởng và phát triển.

3. Sự khác biệt về thu hoạch

- Sò huyết Cà Mau được bà con thu hoạch bằng cách mò bắt bằng tay, hạn chế sử dụng cào vì sẽ làm cho sò huyết bị tổn thương và chết. Sau thời gian từ 7 đến 8 tháng, sò huyết thu hoạch đạt kích cỡ thương phẩm từ 60 – 70 con/kg.

- Trong khi đó, sò huyết vùng Kiên Giang và Bạc Liêu thu hoạch sau thời gian từ 11 – 12 tháng, kích cỡ sò thu dạng thương phẩm phân phối đạt từ 90 – 100 con/kg. Phương thức thu hoạch bằng cào áp dụng khá phổ biến ở Kiên Giang.

Qua so sánh trên, chúng ta thấy sự phát triển sò huyết trong môi trường vuông nuôi ở Cà Mau sinh trưởng nhanh hơn và đạt kích cỡ sò huyết thương phẩm có kích thước lớn hơn trong thời gian ngắn hơn so với sò huyết nuôi tại vùng Kiên Giang và Bạc Liêu.

Hình 2a. Thu hoạch sò huyết thủ công tại Cà Mau

Hình 2b. Thu hoạch sò huyết bằng cào tại Kiên Giang

Hình 2c. Thu hoạch sò huyết thủ công ở Bạc Liêu

Nguồn nhiệm vụ "Đăng ký bảo hộ và quản lý chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm sò huyết của tỉnh Cà Mau”